Dag Toneelgroep Oostpool, dag kunstensector,

De afgelopen twee jaar heb ik samen met Bram Jansen gewerkt aan Casting the pass, een voorstelling over grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik in de theatersector. Een voorstelling waarin eigen ervaringen van Bram zijn verwerkt. Een intensief proces waarin ik steeds meer grip kreeg op de positie van het ‘slachtoffer’. In de meer meta-gesprekken nam ik steeds maar weer de verdediging van de sector op me omdat ik niet geloof dat het misbruiken van macht in het systeem vervlochten zit. Vrijdagavond aan de telefoon met Bram voelde ik de tranen in mijn ogen opwellen omdat ik misschien gewoonweg naïef en blind ben.

Ik deel even wat gedachtes:

We hebben in de theatersector nu toch al een aantal gevallen achter de rug en nergens lijkt lering uit getrokken.

Oostpool, het is kut dat het nu bij jullie gebeurt, maar jullie huiswerk is niet af. Kunstensector in het algemeen, ook de journalisten, ons huiswerk is nog niet af, jullie zijn veel te stil. Praat, denk, reageer, doe iets. Zoals de waarheidscommissie in Zuid-Afrika ons op een andere manier deed denken over morele gerechtigheid moet het voor ons als kunstensector ook mogelijk zijn nieuwe vormen van gesprek te vinden voor dit soort situaties. Met recht van spreken voor beide partijen, zonder oplossingsdwang.

De schuldvraag is maar één onderdeel van dit gesprek. Ik snap de bestuurlijke reactie van een Raad van Toezicht van Tg Oostpool om die vraag naar het daderschap zo snel mogelijk op te lossen en door te gaan. Maar zo werkt het niet in deze. Bij machtsmisbruik én grensoverschrijdend gedrag is er een verleden waaraan gewerkt moet worden. Jarenlang slepen die slachtoffers het verleden als een loodzware last met zich mee. Ze hebben er met hun therapeut een lange, eenzame, twijfelende weg op zitten. Veerkrachtig en met vertrouwen moeten ze de toekomst weer in, dat is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Sorry, maar als gezelschap en als onderzoeksbureau kan je niet volstaan met wat coaching en voorzorgsmaatregelen voor de toekomst. Het verleden moet worden geproefd en doorgesproken, hoe bitter ook die pil is voor alle partijen.

Een voorbeeld. Twee jaar terug werd ik door een theatermaker gebeld met de vraag om af te spreken. Als onderdeel van zijn stappenplan bij de AA ging hij het gesprek aangaan bij die mensen waar hij van vond dat hij nog een schuld had openstaan. Ik had hem in het verleden niet beschuldigd, hij kwam uit zichzelf naar mij. Dapper en zonder vraag naar vergeving deed hij zijn verhaal. Waarom? Omdat het in zijn ogen noodzakelijk was om weer een stap te kunnen zetten. Als ik dan in de krant lees dat Azzini nog geen contact heeft gehad met zijn slachtoffers, dat het onderzoeksbureau niet de kans heeft gegeven aan anonieme en andere getuigen om zich kenbaar te maken,… Dan is het contrast in mijn hoofd gewoon te groot met hoe een verslaafde bij de AA zichzelf gewetensvragen stelt en het contact aangaat. Hoe kan het dat de zaak voor Tg Oostpool afgesloten lijkt zonder enige stap van de vrijgesproken dader naar zijn slachtoffers?

Onze sector heeft in de maatschappij een voorbeeldfunctie. We tonen in zoveel voorstellingen de onvolmaakte, worstelende mens. Als we het gebrek, de pijn, de fout geen plek kunnen geven in ons eigen beleid en organisatie, dan is er iets grondig mis. Dan missen we geloofwaardigheid en respect. Als Vlaming heb ik vaak vertwijfeld gekeken naar alle protocollen en codes die in Nederland worden opgesteld. In dit geval zeker als ik zie dat regels worden nageleefd om zich in te dekken in plaats van om de werkelijkheid beter te maken. Met de negatieve stem die ik vandaag in mijn stem hoor zou ik zeggen: schaf ze maar af die codes Cultural Governance, Faire Practice of Culturele Diversiteit.

Zo zijn wij toch niet als sector? Zoals we ook die onvolmaakte mens op het podium zetten, moeten we ook machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag recht in de ogen durven zien. Voor de slachtoffers maar ook voor hele maatschappij die naar ons kan kijken omdat wij pretenderen als kunstenaars innovatief en vol verbeeldingskracht de werkelijkheid te lijf gaan. Het is onze verdomde verantwoordelijkheid. Dit kan beter, dit moet beter. Eén boodschap voor Oostpool en de hele sector: dit kan niet.